woensdag 30 september 2009

Catalino Bocachica (Luis Darío Bernal Pnilla)

A Deskripshon

Título: Catalino Bocachica
Outor Luis Darío Bernal Pinilla
Original na papiamentu nò
Traduktor Mariselle Bermúdez, Fundashon Planifikashon di Idioma
Título original Catalino Bocachica (spañó)
Género prosa, literatura hubenil
Aña di publikashon 2004
Editorial Fundashon pa Planifikashon di Idioma
Edishon promé
ISBN 99904-2-061-0
Kantidat di página 58
Ilustrashon? si
Ilustradó: Carlos Alfonso Bernal Pinilla (famia di outor?)
Portada dilanti nòmber di outor, ilustradó ku editorial i título ku ilustrashon di mucha hòmber (personahe prinsipal) na kosta. Ademas ta mira shelu ku nubia, laman, santu di laman, palu di koko i parti di un fòrti.
Portada patras algun frase tokante outor i premio literario ku el a risibí.
Kantidat di kapítulo 12
Índise no tin

Biografia kòrtiku di e outor:
Luis Darío Bernal Pinilla (Colombia) ta abogado, eskritor, poeta i krítiko. E tin un postgrado den siensia polítiko, ekonomia i relashon internashonal. E ta promotor internashonal di lektura i asesor editorial riba tereno di diseño i elaborashon di teksto eskolar pa lenga i literatura. El a risibí premio nashonal i internashonal pa su obra, entre otro pa novela, kuenta, poesia i ensayo.
[fuente: e buki mes]

Bibliografia kòrtiku di e outor:
Na 1979 el a risibí ‘Premio Nacional de Novela Infantil’ pa Catalino Bocachica. Na 1999 su novela Fortunato a risibí un Menshon di Honor’ pa e ‘Premio Nacional de Literatura Infantil Colcultura’.
[fuente: e buki mes]

B Profundisashon

Motibu di eskoho
Esaki ta un di e kuater bukinan ku Fundashon pa Planifikashon di Idioma (FPI) a saka den e kolekshon ku alumno di 1ste ku 2de di MIL tin den nan boekenpakket. Esaki ta obligatorio pa nan lesa.

Espektativa
Mi a tende ku e no ta apelá na nos muchanan, pasobra 1) e ta infantil, pa mucha di skol básiko i 2) e ta di un pais straño, e mucha no por identifiká ku kontenido ni deskripshon di paisahe òf situashon. Ora mi ta mira e ilustrashonnan mi ta inkliná pa sigui e promé argumentashon.

Promé frase
Ku wowo lombrante manera dos gota di stabachi i un dushi sonrisa koroná pa un kareda di djente blanku blanku, Catalino tabata kore pa yega na e kioskonan trahá di ramakoko yen yen di turista tur na piká di sangura.

Último frase
Su amigunan a bula riba dje, his’é na su pianan i forma un pirámide formidabel di mucha chikitu miéntras Bayena a subi rin, sakudiendo na laira e faha plateá di kampeon: E KAMPEON DI BOCACHICA.

Tema
Por realisá soño ora bo ta perseverá, ku esfuerso i kurashi.

Personahenan
Personahenan prinsipal
Catalino, nasí na Bocachica, di diesdos aña, kisas diestres, kabei tur na krùl. El a pèrdè su mama algun aña pasá (p 11) ora poko hòmber a sekuestrá su mama. Na página 54 nan ta yam’é Catalino Bocachica, ya ku el a meresé nòmber di e lugá na kosta ei komo ‘fam’.
Tio Pepillo, inspektor di Turismo na Bocachica, (p 13) a hisa Catalino for di playa e anochi ku su mama a disparsé. (p 18). A yega di purba su suerte komo bòksdó, te asta nan a yam’é Pepillo Bocachica (p 25) pero enbano. E tin un wowo di glas (p 26)
Bayena, un fabrikante di bòksdó, ora su wowo kai riba un mucha, e tabata push’é dilanti i hasié kampeon. Ta di esei e tabata biba.(p 51). E tabata di Cartagena, masha gordo mes, manera tres hòmber mará na un faha plateá (p 29), semper bistí na blanku, ku un dashi masha hanchu ku flor di tur koló, ku e tabata kita únikamente ora solo disidí di kima ku tur su furia riba Bocachica. E tabatin un bigoti pretu grandi ku tabata tapa mitar di su kara.Su brel di glas skur tabata tapa e otro mitar di su kara. Semper e tabata bini kompañá pa tres hòmber gordo. Su stèm ta ronko i potente (p 48).
E Bòksdó di Luna, tambe konosí komo ‘e entrenadó mágiko’, ‘e bòksdó pretu’ i ‘su amigu’.

Personahenan sekundario
Repe, piskadó (p 23)
Pepe Lucho, entrenadó di Tio Pepillo (p 23)
Carmelito, mihó amigu di Catalino (p 53) ounke nos no ta lesa nada mas di dje.
Otro amigunan ku nos ta haña nòmber di dje sin mas deskripshon ta: Pambelín, El Rocky, Mochilón, Carecaballo, Pasualín, Caracolito (p 9)
tambe tin amigu anónimo: ... i e otro amigunan di Catalino... (p 9)
Dòkter Pantojita, ku ta atvertí Tio Pepillo.

Desaroyo di karakter
Ya ku e novela akí ta masha kòrtiku, no tin desaroyo di karakter.

Tempu
Algun luna, promé ku novèmber i desèmber. Sin aña. ‘Awendia’.
Mi a les’é, kab’é den dos ora.

Lugá
Bocachica, un bahia di Colombia. Hopi aña pasá e galeonnan mahestuoso di e spañónan tabata drenta e awanan di Bocachica. Manera dos gigante di piedra e fòrtinan di San Fernando i San José, na forma di tengla di kangreu monumental, tabata sera entrada pa Bahia di Cartagena. (p 7/8)
Playa di Sùr, un lugá desolá, bunita i yen di misterio, ku tabata keda na e otro banda di Bocachica. (p 37)

Konflikto
Catalino ta biba sin mama (ni tata), pasobra kriminalnan a sekuestr’é. Pa e bai buska su mama e tin mester di plaka. E chipichipi ku e ta gana ku su kenshi pa turista no ta yud’é.

Solushon
E ke purba su suerte ku bòkseo. E ta trein masha duru i e ta logra bira kampeon di Bocachica. Asina Bayena ta tum’é den su fábrika di bòksdó.

Estilo
Poétiko – ku fantasia. ‘Un bòksdó bistí na luna’ (p 40). ‘Un anochi nublá a pèrdè na horizonte’ (p 11) ‘Ora su kurpa briante bula na awa i su brasanan delegá koló di bròns manera rema nèrvioso lanta e olanan, awa tabata hala un banda pa Catalino pasa.’ (p 8)

Perspektiva di kontamentu
Un echadó di kuenta ku sa tur kos.

Resúmen di kontenido
Catalino di Bocachica ke bira bòksdó pa haña su mama bèk, ku kriminalnan a sekuestrá. Ora su entrenadó ta bira malu, e tin ku praktiká su so. Ku yudansa di e bòksdó bistí na luna Catalino ta bira kampeon.

Aplikabilidat pa enseñansa
Ademas di lesa pa lesa e buki akí, e ta sirbi pa studia gramátika i amplia vokabulario. Den un artíkulo chikí lo mi profundisá esaki.

Remarke òf pregunta
Algun ilustrashon no ta kuadra ku e teksto. Por ehèmpel e teksto ta deskribí Bayena ‘masha gordo mes’ i ‘semper bistí na blanku’ (p 29) pero e pintura (p 30) ta pint’é komo un hòmber di postura basta normal i bistí na shinishi (òf un koló lizu), ademas segun e teksto ‘Semper e tabata bini kompañá pa tres hòmber’ (p 29) pero e pintura ta mustra dos so; teksto ta papia di e bòksdó pretu (p 43), e ilustrashon (p 42) sinembargo ta pint’é blanku.
Kon pisá un piano ta? (p 23): ‘Tur atardi, despues di trabou, mi tabata bai ku mi piano na Boxer...’ [Piano ta sinónimo di keyboard?]
Kiko ta ‘djente di katuna’? (p 8)
Tin skirbí laria (título 3) i laira (p. 56). Tur dos variante ta ‘standardisá’?
C Balorisashon
Bunita. E vokabulario ta riku, e idioma ta poétiko. E kontenido di e kuenta ta konstruktivo.

4 opmerkingen: